Kiedy stałam się gościem we własnej rodzinie: Opowieść matki z Warszawy
– Mamo, możesz nie przesuwać tych kubków? – głos Ani zabrzmiał ostro, choć próbowała ukryć irytację. Stałam w kuchni, trzymając w dłoni porcelanowy kubek z niebieskim wzorem, ten sam, z którego piłam kawę przez ostatnie trzydzieści lat. Teraz jednak nie był już „mój”. Był „ich”.
Zamrugałam, czując, jak narasta we mnie znajome uczucie – mieszanina wstydu i żalu. – Przepraszam, chciałam tylko…
– Wiem, mamo. Ale tu wszystko ma swoje miejsce – przerwała mi Ania, nie patrząc mi w oczy. – Michał zaraz wróci z pracy, a dzieci będą głodne. Lepiej odpocznij.
Odpocznij. Słowo, które kiedyś kojarzyło mi się z luksusem, teraz brzmiało jak wyrok. Odpoczywać mogłam tylko wtedy, gdy byłam zbędna.
Przeprowadziłam się do Ani pół roku temu. Po śmierci mojego męża, Zbyszka, dom na Żoliborzu stał się pusty i zimny. Ania przyjeżdżała coraz rzadziej, wnuczka Zosia rosła jak na drożdżach, a ja coraz częściej łapałam się na tym, że rozmawiam z własnym cieniem. Gdy Ania zaproponowała przeprowadzkę do ich mieszkania na Ursynowie, poczułam ulgę i nadzieję. „Będziemy razem” – powtarzała. „Zobaczysz, mamo, będzie ci lepiej.”
Pierwsze dni były pełne czułości. Zosia tuliła się do mnie, opowiadała o szkole i rysowała laurki z napisem „Kocham babcię”. Michał uśmiechał się uprzejmie, choć czułam dystans. Ania była zabiegana, ale wieczorami siadałyśmy razem przy herbacie i rozmawiałyśmy o wszystkim i o niczym.
Z czasem jednak coś zaczęło się zmieniać. Zosia coraz częściej zamykała się w swoim pokoju z telefonem. Michał wracał późno i rzucał tylko krótkie „dobry wieczór”. Ania była coraz bardziej zmęczona i rozdrażniona. Ja zaś starałam się być niewidzialna – nie przeszkadzać, nie pytać, nie narzucać się.
Pewnego wieczoru usłyszałam przez przypadek rozmowę Ani i Michała w sypialni:
– Twoja mama znowu przestawiła moje rzeczy w łazience. Nie mogę nic znaleźć! – mówił Michał szeptem, ale wyraźnie zirytowany.
– Daj spokój, ona się stara…
– Ale ja nie chcę, żeby się starała! To nasz dom.
Serce ścisnęło mi się z bólu. Przez całą noc przewracałam się z boku na bok, próbując zrozumieć, gdzie popełniłam błąd. Czy bycie matką oznaczało teraz tylko bycie gościem?
Następnego dnia postanowiłam porozmawiać z Anią. Usiadłyśmy przy kuchennym stole.
– Aniu… czy ja wam przeszkadzam? – zapytałam cicho.
Ania spojrzała na mnie zaskoczona.
– Mamo, co ty mówisz? Przecież jesteś częścią rodziny.
– Ale czuję się… jakby mnie tu nie było. Jakbyście mnie tolerowali tylko z grzeczności.
Ania spuściła wzrok.
– To wszystko jest trudne dla nas wszystkich. Michał… on nie jest przyzwyczajony do tego, że ktoś jeszcze tu mieszka. Ja też czasem nie wiem, jak to wszystko pogodzić.
Poczułam łzy napływające do oczu.
– Chciałam tylko być bliżej was…
– Wiem, mamo – powiedziała Ania łagodniej. – Ale może powinnaś znaleźć sobie jakieś zajęcie? Klub seniora? Albo wolontariat?
Klub seniora. Wolontariat. Czy to znaczyło, że już nie byłam potrzebna w ich życiu?
Zaczęłam wychodzić na długie spacery po okolicy. Siadałam na ławce pod blokiem i obserwowałam dzieci bawiące się na placu zabaw. Czasem rozmawiałam z sąsiadką, panią Haliną, która też mieszkała z córką i wnukami. Miała podobne rozterki.
– Wie pani – powiedziała któregoś dnia – my już jesteśmy tylko dodatkiem do ich życia. Takim meblem, co stoi w kącie.
Zaczęłam pisać pamiętnik. Przelewałam na papier swoje żale i wspomnienia: pierwsze kroki Ani, jej śmiech w dzieciństwie, nasze wspólne wakacje nad morzem. Próbowałam odnaleźć siebie w tych wspomnieniach.
Któregoś dnia Zosia przyszła do mnie z płaczem.
– Babciu, mama krzyczała na mnie za bałagan w pokoju…
Przytuliłam ją mocno.
– Wiesz, kochanie… czasem dorośli są zmęczeni i zapominają o tym, co najważniejsze.
Zosia spojrzała na mnie poważnie.
– Ty nigdy nie krzyczysz.
Uśmiechnęłam się smutno.
– Bo wiem, jak to boli.
Wieczorem Ania przyszła do mojego pokoju.
– Mamo… przepraszam za wszystko. Wiem, że ci ciężko.
– Każdemu jest ciężko – odpowiedziałam cicho.
Usiadłyśmy obok siebie na łóżku. Po raz pierwszy od dawna poczułam jej bliskość.
– Może powinniśmy częściej rozmawiać? – zapytała Ania niepewnie.
– Może…
Minęły kolejne tygodnie. Znalazłam pracę jako wolontariuszka w bibliotece osiedlowej. Poznałam nowych ludzi i poczułam się potrzebna. Zosia zaczęła przychodzić do mnie po pomoc w lekcjach. Michał nadal był zdystansowany, ale czasem pytał mnie o przepisy na pierogi.
Jednak wciąż czułam pustkę. Wieczorami patrzyłam przez okno na światła miasta i zastanawiałam się: czy naprawdę jestem jeszcze częścią tej rodziny? Czy matka może przestać być potrzebna?
Czasem myślę o swoim dawnym domu na Żoliborzu – o zapachu świeżo pieczonego chleba, o śmiechu Zbyszka i małej Ani biegającej po ogrodzie. Tam byłam kimś ważnym. Tutaj jestem tylko gościem.
Ale może właśnie na tym polega życie? Na uczeniu się odpuszczania i odnajdywaniu siebie na nowo?
Czy wy też kiedyś poczuliście się zbędni we własnej rodzinie? Jak sobie z tym poradziliście?